هدفون های بی سیم و ایربادها چه تاثیری بر سلامتی ما دارند؟

بدون شک فناوری‌های بی‌سیم و ارتباطات مبتنی بر آن‌ها، دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم را متحول کرد‌ه‌اند. از رادیوها گرفته تا تلویزیون‌ها و گوشی‌های همراه هرکدام به نوعی از فناوری‌های بی‌سیم استفاده می‌کنند تا قابلیت‌های ویژه‌ای را در اختیار کاربران خود قرار دهند. اگرچه هرکدام از این فناوری‌ها، همراه با خود قابلیت‌ها و ویژگی‌های بسیار عالی را معرفی کرده‌اند، اما مطمئناً استفاده از آن‌ها بدون عیب و ایراد نیست.

این موضوع سبب می‌شود که در تمامی اوقات، حتی در حالی که مشغول خواندن این مطلب هستید هم امواج بی‌سیم وWi-Fi  متعددی به بدن شما برخورد کند.

مهم‌ترین مشکل دستگاه‌های بی‌سیم که ارسال و دریافت اطلاعات در آن‌ها توسط فرکانس‌های رادیویی صورت می‌گیرد این است که تابش آن‌ها در تمامی جهات صورت می‌گیرد و این تابش تنها به سمت دستگاه مقصد و دریافت کننده محدود نیست. این موضوع سبب می‌شود که در تمامی اوقات، حتی در حالی که مشغول خواندن این مطلب هستید هم امواج بی‌سیم وWi-Fi  متعددی به بدن شما برخورد کند. در کنار این امواج، سیگنال‌های ضعیف دیگری نظیر امواج رادیویی FM/AM، امواج ماهواره‌ای و دیگر امواجی که هر روز در اطراف ما منتشر می‌شوند نیز قابل یافت است.

خوشبختانه به دلیل اینکه از منابع انتشار بسیاری از این امواج دور هستیم، تاثیرات منفی و مضر آن‌ها قابل چشم‌ پوشی است. با این حال همچنان می‌توان دستگاه‌های بی‌سیمی را یافت که در اطراف قلب و مغز ما کار می‌کنند و باید آن‌ها را به عنوان یک منبع امواج به حساب بیاوریم. به عنوان مثال می‌توان به هدفون‌ها و ایرفون‌های بی‌سیم اشاره کرد که این روزها استفاده از آن‌ها نزد کاربران بسیار مرسوم شده است.

حدود سه سال پیش بود که اپل با رونمایی از نسل اول از ایرفون‌های ایرپاد، این محصولات را به عنوان رده جدیدی از هدفون‌های بی‌سیم به همگان معرفی کرد. تا جایی که این روزها شاهد رونمایی از طیف وسیعی از محصولات مشابه هستیم که با استقبال خوبی از سوی کاربران نیز روبرو شده‌اند.

در قیاس با هدفون‌های سیمی، این محصولات به دلیل ساختاری که دارند میزان میدان الکترومغناطیسی (EMF) بیشتری تولید می‌کنند. اما آیا استفاده از این هدفون‌های بی‌سیم، ارزش قراردادن بدن در مقابل این حجم بیشتر از میدان الکترومغناطیسی را دارد؟ در این مطلب قصد داریم پس از بررسی ایرفون‌های بی‌سیم و ساختار عملکرد آن‌ها، به میزان امواج مضر تولید شده توسط این دستگاه‌ها نگاهی داشته باشیم و در انتها خطرات موجود در هنگام استفاده از آن‌ها را مورد ارزیابی قرار دهیم.

ایرباد‌های بی‌سیم چگونه کار می‌کنند؟
تقریباً تمامی ایربادهای بی‌سیم موجود در بازار دارای ساختار مشابه و یکسانی هستند و برای ارتباط با دستگاه‌های مختلف از بلوتوث استفاده می‌کنند. از این بابت از بلوتوث برای اتصال این ایربادها استفاده می‌شود که این ارتباط دارای مصرف انرژی کمی است و همچنین توسط بسیاری از دستگاه‌ها به عنوان یک ارتباط استاندارد کوتاه‌برد پشتیبانی می‌شود.

ارتباط بلوتوث برای نقل و انتقال اطلاعات از محدوده فرکانس 2.4 تا 2.4835 گیگاهرتز استفاده می‌کند. جالب است اگر بدانید که اجاق‌های مایکروفر نیز در همین محدوده فرکانسی کار می‌کنند با این فرق که میان انرژی مصرفی آن‌ها از زمین تا آسمان تفاوت وجود دارد. مصرف یک مایکروفر می‌تواند در بازه 600 تا 1200 وات باشد اما ایرفون‌های بلوتوثی در کلاس 2 از این دسته از محصولات رده بندی می‌شوند؛ به این معنی که محدوده تحت پوشش آن‌ها به 10 متر می‌رسد و حداکثر انرژی مصرفی توسط آن‌ها 2.5 میلی وات است. به این ترتیب می‌توان گفت که مصرف انرژی یک ایرفون بی‌سیم حداقل 240 هزار برابر کمتر از یک مایکروفر است. به عبارت دیگر، برای یک جفت ایرباد ماه‌ها طول می‌کشد تا معادل انرژی مصرفی یک مایکروفر در هر دقیقه را به استفاده برساند.

اما آنچه که باید در این مطلب به بررسی آن بپردازیم میزان مصرف انرژی این دستگاه‌ها نیست؛ بلکه این شدت میدان الکترومغناطیسی یا EMF تولید شده در دستگاه است که در تعیین میزان سلامتی آن اهمیت دارد.

نرخ جذب خاص چیست و چه معنایی دارد؟
نرخ جذب خاص که در زبان انگلیسی با عنوان Specific Absorption Rate معرفی و به صورت اختصار SAR نامیده می‌شود، نشان می‌دهد که چه مقدار از انرژی تولید شده توسط میدان‌های الکترومغناطیسیِ ناشی از امواج رادیویی توسط بدن انسان جذب می‌شود. این مقدار در واحد وات بر کیلوگرم (W/Kg) اندازه‌گیری می‌شود و نشان می‌دهد که استفاده از یک دستگاه توسط کاربران امن هست یا خیر.

مشکل از جایی شروع می‌شود که برخلاف بسیاری از دیگر اندازه‌گیری‌ های علمی، تعیین میزان SAR برای دستگاه‌های مختلف با کمی مناقشه همراه است. میدان‌های الکترومغناطیسی به صورت یکنواخت منتشر نمی‌شوند و به همین دلیل اندازه‌گیری‌ های صورت گرفته، به عنوان میانگین انرژی جذب شده توسط حجم مشخصی از بافت‌ مطرح می‌شود.

در آمریکا، سازمان تنظیم مقررات ارتباطی این کشور (FCC) محدودیت SAR برای گوشی‌های همراه را 1.6 وات بر کیلوگرم تعیین کرده است. براساس استانداردهای تعیین شده توسط این سازمان برای اندازه‌گیری میزان SAR در این دستگاه‌ها، حداکثر انرژی جذب شده توسط یک گرم از بافت انسان محاسبه می‌شود.

اما کشورهای اروپایی از استاندارد‌های معرفی شده توسط International Electrotechnical Commission یا IEC پشتیبانی می‌کنند. این استانداردها اعلام می‌کنند که هر دستگاهی که دارای میزان SAR کمتر از 2 وات بر کیلوگرم باشد و در اندازه‌گیری این مقدار، حداقل 10 گرم از بافت انسان مورد بررسی بگیرد، برای استفاده بی‌خطر است.

مشکل از جایی شروع می‌شود که برخلاف بسیاری از دیگر اندازه‌گیری‌‌های علمی، تعیین میزان SAR برای دستگاه‌های مختلف با کمی مناقشه همراه است.

می‌توان گفت استانداردهای تعیین شده توسط IEC در واقعیت از اعتبار بسیار بیشتری برخوردار هستند. استانداردهای FCC برای اندازه‌گیری میزان SAR، در سال 1989 تنظیم و در آن مغز انسان از ترکیبی از آب و الکترولیت در نظر گرفته شده است که در قیاس با واقعیت بسیار متفاوت به نظر می‌رسد. براساس این استاندارد باید پیش از اندازه‌گیری میزان SAR از دستگاه‌های مختلف، سر به مدت شش دقیقه در معرض امواج الکترومغناطیسی حاصل از آن‌ها قرار بگیرد. این زمان در قیاس با مدت زمان استفاده از دستگاه‌های مختلف در سال 2019 بسیار متفاوت است و می‌توان گفت نتایج غیرواقعی را به دنبال خواهد داشت. در اصل می‌توان این موارد را بخش معدودی از معایب و کاستی‌های این استانداردها دانست.

مقدار SAR در ایربادهای امروزی چقدر است؟
با توجه به اینکه مراحل اندازه‌گیری مقدار SAR برای دستگاه‌های مختلف دارای پیچیدگی‌های فراوانی بوده، بهتر است در این مورد نظر یکی از کارشناسان و صاحب نظرانِ بنام در زمینه امواج الکترومغناطیسی را جویا شویم. دکتر Joel Moskowitz، مدیر مرکز تحقیقات سلامت خانواده و انجمن دانشگاه کالیفرنیا برکلی است که هر از چندگاهی نتایج جدیدترین مطالعات خود در زمینه میزان تابش الکترومغناطیسی دستگاه‌های مختلف را منتشر می‌کند.

وی در پاسخ به این سوال که آیا نزدیک کردن ایربادهای بی‌سیم به بدن انسان، سبب افزایش قابل توجه تابش میدان الکترومغناطیسی آن‌ها می‌شود یا خیر، اعلام کرده است:

بله، مقدار SAR مربوط به ایرپادهای اپل با توجه به اینکه یک دستگاه بلوتوث محسوب می‌شوند کاملاً زیاد است.

وی همچنین در وب‌سایت شخصی خود میزان SAR اندازه‌گیری شده برای هدفون‌های ایرپاد را اعلام کرده است. براساس اطلاعات موجود در این وب‌سایت، میزان SAR برای قسمت سمت چپ آن در حدود 0.581 و برای قسمت سمت راست نیز در حدود 0.501 وات بر کیلوگرم است و می‌توان این مقدار را برای مجموعه کلی آن 1.082 وات بر کیلوگرم توصیف کرد. در مقام مقایسه، میزان SAR برای گوشی آیفون XS در حدود 1.19 وات بر کیلوگرم و تنها 10 درصد بیشتر از این ایرپادها است.

میزان SAR برای ایرپاد‌های اپل به راحتی با نسل جدید از گوشی‌های هوشمند اپل قابل مقایسه است.

این اعداد نشان دهنده بیشترین مقدار تابش صورت گرفته از این ایرباد‌ها است و به این معنی نیست که در هنگام استفاده، حتماً بدن انسان با این میزان از امواج الکترومغناطیسی مواجه می‌شود. با وجود این، می‌توان با توجه به این اعداد و ارقام گفت که نباید خطرات ناشی از استفاده از هدفون‌های بی‌سیم را نادیده بگیریم. به ویژه اینکه آن‌ها در هر بار استفاده توسط کاربران، ساعت‌ها به کار گرفته می‌شوند. البته باید توجه داشت تمامی دستگاه‌هایی که این روزها توسط کاربران به کار گرفته می‌شوند باید امن تلقی شوند؛ چرا که این محصولات توانسته‌اند در تست‌های صورت گرفته، در محدودیت‌های لازم باقی بمانند. ایرپادهای تولید شده توسط اپل نیز طبیعتاً در زمره این دستگاه‌ها قرار می‌گیرند.

بالاخره آیا ایربادهای بی‌سیم برای سلامتی بدون خطر هستند؟
اگرچه به خوبی منظور این سوال مشخص است، اما هنوز پاسخ مناسبی برای آن مطرح نشده است. دکتر Moskowitz در پاسخ به این سوال اعلام می‌کند که استفاده از هدست‌های بی‌سیم به کاربران توصیه نمی‌شود و وی نیز به دلیل شدت بالای تابش میدان الکترومغناطیسی، از این دستگاه‌ها استفاده نمی‌کند. او همچنین معتقد است که در بررسی‌های صورت گرفته از این دستگاه‌ها، میزان SAR کمتر از آنچه در واقعیت وجود دارد گزارش می‌شود.

به نظر می‌رسد دکتر Moskowitz در این عقیده تنها نیست؛ چندی پیش بود که گروهی متشکل از 240 دانشمند از سرتاسر جهان، یک درخواست بین‌المللی از سازمان ملل را به امضا رساندند که در آن افزایش مراقبت‌ها و محافظت‌ها در برابر خطرهای ناشی از تابش میدان‌های الکترومغناطیسی خواسته شده بود. در متن این نامه آمده است:

انبوهی از مطالعات علمی اخیر نشان داده است که تاثیر امواج الکترومغناطیسی سبب می‌شود ارگانیسم‌های زنده بدن در مرحله‌ای پایین‌تر از بسیاری از استانداردهای بین‌المللی و ملی فعالیت کنند. این تاثیرات می‌تواند شامل افزایش خطر ابتلا به سرطان، تنش‌های سلولی، افزایش رادیکال‌های آزاد و مضر در بدن، آسیب‌های ژنتیکی، تغییرات ساختاری و عملکردی بر روی سیستم تولید مثل، کمبود حافظه و قدرت یادگیری، اختلالات عصبی و تاثیر منفی در سلامت عمومی انسان‌ها باشد.

باید توجه داشت که نگرانی دانشمندان بابت دستگاه‌هایی است که میدان الکترومغناطیسی تولید می‌کنند. از روترهای Wi-Fi گرفته تا دستگاه‌هایی که برای مشاهده و اندازه‌گیری سلامت جنین مورد استفاده قرار می‌گیرند در این حیطه دسته‌بندی می‌شوند. تاثیر سوء حاصل از مجموعه این دستگاه‌ها سبب می‌شود که یک ریسک واقعی برای سلامت انسان‌ها ایجاد شود.

تاکنون مدرک معتبری مبنی بر اینکه هدفون‌های بی‌سیم برای سلامتی انسان زیان داشته باشند، بدست نیامده است؛ چرا که تا به امروز مطالعه‌ای بر روی اثر سوء حاصل از استفاده بلندمدت از این دستگاه‌ها صورت نگرفته است. از طرف دیگر، میان کارشناسان و صاحب نظران نیز اتفاق نظری در مورد اثر منفی حاصل از میدان الکترومغناطیسی ایربادهای بی‌سیم وجود ندارد. گروهی از آن‌ها معتقدند که باید قوانین محکم‌تر و سخت‌تری در این مورد وضع شود و گروهی دیگر فکر می‌کنند میدان الکترومغناطیسی حاصل از ایربادها بسیار ضعیف است و در حال حاضر در مورد تاثیر سوء آن‌ها بر روی سلامتی انسان بزرگ‌نمایی می‌شود. می‌توان گفت که در حال حاضر طرفداران نظریه دوم بیشتر هستند.

طبق انتظار، تولیدکنندگان هدفون‌های بی‌سیم نیز از این نظریه پشتیبانی می‌کنند. سامسونگ در پاسخ به این سوال که آیا ایربادهای بی‌سیم او برای سلامتی مضر هستند یا خیر اعلام کرده است:

تست‌های داخلی صورت گرفته بر روی میزان تابش حاصل از میدان الکترومغناطیسی تایید می‌کنند که این دستگاه‌ها برای استفاده روزانه توسط کاربران کاملاً امن هستند.

 این شرکت همچنین در مورد میزان SAR اندازه‌گیری شده از ایربادهای گلکسی بادز اعلام کرده است:

ایرفون‌های بی‌سیم ما به گونه‌ای طراحی شده‌اند که حتی در هنگام استفاده با بیشترین مقدار توان، میزان ضریب جذب را به حداقل مقدار ممکن کاهش دهند و همچنین مقدار قابل توجهی از امواج رادیویی را تابش نکنند.

تاکنون شرکت‌های دیگر در مورد سلامت هدفون‌های بی‌سیم خود اطلاعیه‌ای را منتشر نکرده‌اند. اما می‌توان انتظار داشت که همه آن‌ها، برای این سوالات پاسخی مشابه با سامسونگ داشته باشند.

نتیجه‌گیری
حتی اگر فرض کنیم که هدفون‌های بی‌سیم آسیبی را به بدن انسان وارد نمی‌کنند، باید توجه داشت که تاثیر مثبتی را هم به دنبال ندارند. می‌توان گفت هدفون‌های بی‌سیم در قیاس با نسخه‌های باسیم خود، تنها روش استفاده ساده‌تر و بهتری را دارند و به همین دلیل این روزها مورد توجه کاربران قرار گرفته‌اند.

با توجه به بررسی صورت گرفته در بالا، می‌توانیم بگوییم برای کاربرانی که ساعت‌ها از هدفون خود برای گوش دادن به موسیقی و یا تماشای فیلم استفاده می‌کنند بهتر است یک نسخه باسیم از این دستگاه‌ها را تهیه کنند؛ چرا که به این صورت میزان آسیب احتمالی ناشی از این استفاده طولانی مدت، کاهش می‌یابد. از سوی دیگر ممکن است گروهی از کاربران اعتقاد داشته باشند در قرن 21 میلادی حذف هدفون‌های بی‌سیم از زندگی روزمره سبب شود که از تابش الکترومغناطیسی موجود در محیط اطراف انسان تنها حجم بسیار کمی کاسته شود.

در پایان باید گفت نهایتاً این کاربران هستند که انتخاب می‌کنند از یک فناوری باید چگونه و به چه مقدار استفاده کنند. وظیفه رسانه‌های فعال در حوزه فناوری نیز این است که با سرعت و دقت بیشتری اطلاعات مورد نیاز برای این تصمیم‌گیری‌ها را در اختیار کاربران قرار دهند تا این امر برای آن‌ها ساده‌تر و بهتر صورت بگیرد.